Nhà Giao tế Lộc Ninh

Ngày 7/4/1972, Lộc Ninh được hoàn toàn giải phóng. Đây là huyện đầu tiên giải phóng trên toàn miền Nam. Từ đó, Lộc Ninh là nơi tập trung các cơ quan chính trị, quân sự, hậu cần … Đặc biệt là Nhà Giao tế - Trụ sở của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ngôi nhà được xây dựng từ năm 1911, là văn phòng làm việc của Công ty cao su Xét - Xô của Pháp, để quản lý việc khai thác mủ cao su ở Lộc Ninh. Nhà được xây dựng theo lối nhà sàn của đồng bào dân tộc thiểu số, cho nên nhân dân trong vẫn quen gọi là Nhà “Cao Cẳng”.

         Trong chiến dịch Nguyễn Huệ (1972) ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn. Tháng 03/1973, trước yêu cầu tình hình công tác trên mặt trận ngoại giao, Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam thống nhất chọn vị trí nền ngôi nhà “Cao Cẳng” xưa để xây dựng trụ sở cách mạng, với đồ án bản vẽ thiết kế của kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát - Chủ tịch Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ngôi nhà xây dựng để đón tiếp các phái đoàn ngoại giao trong và ngoài nước nên tên gọi “Nhà giao tế” ra đời từ đó.

                                     Nhà Giao tế Lộc Ninh

         Sau hơn một tháng thi công, công trình bề thế, khang trang đã được hoàn thành, gồm một trệt và một lầu. Tầng trệt được xây dựng bằng bê tông chắc chắn, dùng để hội họp, mít tinh và cũng là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa văn nghệ. Tầng lầu được xây dựng bằng gỗ, có lan can bao quanh được thiết kế theo kiểu phòng khánh tiết, mái tôn “5 nóc”, “4 mái” được sơn đỏ. Tại phòng này năm 1973 đã diễn ra hội nghị quân sự bốn bên, gồm:

         - Đại diện phái đoàn Quân sự Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam;

         - Đại diện phái đoàn Quân đội nhân dân Việt Nam;

         - Đại diện phái đoàn Quân sự Mỹ;

         - Đại diện phái đoàn quân sự Việt Nam Cộng hòa.

         Hội nghị quân sự bốn bên bàn về các điều khoản đã được ký trong Hiệp định Paris dưới sự giám sát của Ủy ban Quốc tế ICCS, gồm bốn nước thành viên Ba Lan, Cannada, Hunggary và Indonexia. Trong thời gian họp đều có sự phân chia rõ ràng từ lối đi, vị trí ngồi họp và vị trí ngồi nghỉ trong giờ giải lao… đều được bố trí riêng biệt. Đại diện của bốn phái đoàn ngồi họp trong một bàn tròn lớn, Ủy ban Quốc tế ngồi họp trong cùng một bàn tròn nhỏ, bốn bàn nhỏ bốn góc nhà là vị trí ngồi của tùy viên bốn bên. Tất cả đều đặt dưới lá cờ của Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.

         Hai bên có hai cầu thang đi lên. Nhìn từ trong ngôi nhà nhìn ra, cầu thang phía bên phải là lối đi của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Quân đội nhân dân Việt Nam, bên trái là lối đi của Quân sự Mỹ  và Việt Nam Cộng hòa. Việc chọn bàn vuông hay bàn tròn để ngồi họp cũng là vấn đề mà các bên quan tâm.

         Khi họp ở Trại David (Sài Gòn) hay họp ở Paris, ban liên lạc quân sự bốn bên đã sử dụng bàn vuông hoặc bàn hình chữ nhật để ngồi họp nhưng khi họp ở Nhà Giao tế thì lại chọn bàn tròn. Bởi bàn tròn là thể hiện sự bình đẳng và tôn trọng giữa các bên, còn nếu bàn vuông hay bàn hình chữ nhật thì một trong bốn bên khi đứng lên phát biểu trong cuộc họp thì giống như bên đó là chủ tọa cuộc họp. Còn sử dụng bàn tròn thì các bên đều ngang hàng như nhau.

         Di tích lịch sử Nhà Giao tế đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử cách mạng cấp Quốc gia ngày 12/12/1986. Là một trong 10 di tích lịch sử cấp Quốc gia của tỉnh Bình Phước và là một trong năm di tích Quốc gia trên đoạn cuối đường Hồ Chí Minh. Nhà Giao tế ra đời đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình, là chứng tích chứng minh về sự thất bại của Mỹ và chế độ Sài Gòn; là sự đấu tranh anh dũng khôn khéo của quân và dân ta trên cả 2 mặt quân sự và ngoại giao trong cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.

Khu trưng bày hiện vật điểm cuối đường mòn Hồ Chí Minh

Khu trưng bày nằm trong khuôn viên Nhà Giao tế Lộc Ninh tại thị trấn Lộc Ninh . Đến đây du khách nhìn lại các hiện vật thời chiến tranh , di ảnh các vị lãnh đạo nổi tiếng trong quân đội nhân dân Việt Nam , được biết về các dụng cụ , khí tài quân dụng làm nên con đường huyền thoại Hồ Chí Minh . Đây là điểm đến không thể thiếu trong các chương trình du lịch về nguồn , nhằm giáo dục lý tưởng cách mạng cho các thế hệ thanh niên .